URRIAK 6 KO SAIO TEORIKOA

Klaseari hasiera emateko, Jeremy Bentham-ek diseinatutako espetxe bati buruz hitz egin zigun irakasleak, "Panoptikoa" deritzona. Espetxe horren erdian, presoak behatzeko dorre bat dago, baina zelatatuak ez dira gai zelatatzaileak ikusteko.

Istorio txiki hau adibide bat besterik ez zen, IKT-ekin loturiko tresna zelatatzaileei buruzko ausnarketatxo bat bideratze aldera kontatutakoa. Horretarako, zelatatzaile horien zerrenda bat egin behar genuen, eta gure sentimenduak adieraziz zelatatuak izan garenean. Hori guztia komunean jarri eta gero, egoera bakoitzeko irtenbide bana bilatzen aritu ginen, nolabait behaturik ez egoteko moduren bat adieraziz.

Besteak beste, eGela, GPS-ak, sare sozialak edo banketxeetako txartelak aipatu genituen, askotan, guk uste baino datu gehiago lor baititzakete gutaz, eta bakoitzari nola aurre egin jakitea beharrezkotzat jo genuen.

Ondoren, "¿Por qué me vigilan si no soy nadie?" izeneko bideo bat ikusi genuen. Bideo honetan, Marta Peiranok hainbat gauza ohartarazi nahi dizkigu: alde batetik, egun batean zenbat informazio sortzeko gai garen erakutsi nahi digu, eta bestetik, sare sozialetan anomimatoa mantentzearen garrantzia. Bi gauza hauek argi ikusteko, neska baten eguneroko mugimenduak behatzeko aukera ematen digu, aipatutako mugimendu hauek etengabe kontrolatuta daudelarik.

Jarraian, "Las redes y los datos: una perspectiva crítica" izeneko beste bideo bat ikusi genuen. Bideo honek, sare sozialetako pribatutasunaren garrantzian zentratzen da. Bertan, sare sozialetan edozein mugimendu edo sarrera egin aurretik analisi ideologiko bat egitea komenigarria dela esaten da, izan ere, lehen aipatutako pribatutasun hori gordetzea nahiko zaila da.

Gelan ikusitakoari buruzko hausnarketa

Ez da ez lan samurra gaur egungo mundu honetan IKT-en erabilerari uko egitea, denok baikaude haien sareetan erorita. Hala ere, gure ustetan, egin beharreko lorpen handiena zera da, teknologia berri hauen inguruan erabilera zuzen bat egitea. Argi dagoena da arestian aipaturiko zelatatzaile horiek edonon daudela, uneoro norbait egon daitekeela gure gailuren bat kontrolatzen saiatzen, ordenagailuaren kamera esaterako, edota sare sozialen bitartez guri buruzko informazioa biltzen. Zer esanik ez, gainera, gero eta enpresa gehiagok kontratatzen dituztela adituak, lan elkarrizketa baten ondoren, guri buruzko informazioa bilatzeko, gutaz gehiago jakiteko.

Esan bezala, edonon daude zelatariak, eta baditugu tresnak haiei aurrre egiteko, nahiz eta askotan ez garen horretaz jabetzen. Argi dago, askoren interesa dela guk hori ez jakitea, ez baldin badakizu behaketa baten objektu zarela, zure datuak erabiltzen ari direla, alegia, ez zarelako datu horiek ezkutatzen saiatuko.

Beti bezala, norbaiten interesak norbanakoaren eskubideen gainetik ezartzen dira. Non dago etika?

Gure posizionamendua irakasle gisa gai honekiko. Zer egin dezakegu?

Nahiz eta lan erraza ez den izango, gure ustez, irakasle gisa egin beharrekoa haurrak kontzientziatzea izango litzateke, jakin dezatela zelatari horiek badaudela, eta badagoela modurik gure datuak salbu izateko. Ez dela lan samurra diogu, bada agian irakasle askok ere ez genukeelako jakingo nola lortu ahalik eta pribatutasun handien hori nola lortu. Hala ere, formakuntza hori jasotzea ere irakasleon esku dagoela iruditzen zaigu, gure nahiz ikasleen pribatutasuna ez delako ahuntzaren gauerdiko eztula, eta guztiz digitalizatutako mundu honetan beharrezkoa dela erabilera egoki bat egiteko tresnak ezagutu eta erabiltzea.

Joxeba Arostegi, Iker Amas, Peru Aiartza, Omar Armendaritz, Gorka Andres

PRAKTIKALDIKO ESPERIENTZIA (TAILERRA)

Praktikaldia gertu genuen eta IKT-n proposaturiko lanaren inguruan hizketan genbiltzan; zer egin, zer ez egin eta abar. Gauza bat argi geneukan, geure proiektua kontzientziazioarekin lotura zuzenekoa izan behar zen, uste baitugu geure gizartean kontzientziazio falta izugarria dagoela. Gainera, garai haietan, praktikaldia begi bistan genuen egun horietan, artefaktua lehenengo forma abstraktua hartzen ari zen. Buru belarri geunden gaiarekin eta pentsatu genuen interesgarria zela artefaktua IKT-ko esperientziarekin lotzea, beraz, komunikazio-inkomunikazioaren gaia kontzientziazioaren bidez lantzea genuen helburu.

 Hasiera batean, IKT-en erabilera sustatzeko esperientzia bat prestatu genuen, ipuinak osatzearekin loturik zegoena. Baina, ideia hau martxan jartzen hasi ginenean, pentsatu genuen hori ez zegoela kontzientziazioarekin loturik, eta beste talde guztiek edo gehienek behintzat, teknologien sustapenarekin loturiko esperientziak antolatu zituztela. Hau ikusirik, konturatu ginen, teknologien erabileraren inguruko esperientzia bat abiarazi behar genuela, baina ez teknologia hauek erabiltzen ikasteko, baizik eta ezaguna den erabilera modu egoki edo neurtuan erabili ahal izateko; hau da, umeak, teknologiak erabiltzean, erabilera honen jakitun izan daitezen. Uste baitugu, gaur egun, biztanle orok teknologiak erabiltzen dituela, baina teknologia hauen erabileraren jakitun izatea erabilera bera baina garrantzitsuagoa dela.

 Esperientziaren nondik norakoak azaldu aurretik, garrantzitsua iruditzen zaigu kontzientziazioaren kontzeptua azaltzea. Denok dakigu, bizi garen gizarte moderno honetan, teknologia berriak izugarrizko abiaduraz txertatu direla geure egunerokotasunean. Gaur egun, teknologia hauek erabiltzen ez dakiena, ez ohikotzat dugu, arrarotzat ez esate arren. Baina, uste dugu, erabiltzen ez dituena baina egoera larriagoan dagoela gehiegi eta modu okerrean erabiltzen dituena, eta pertsona hau ez du inork arrarotzat hartuko. Honen arrazoia honakoa da: gizartean, teknologia berri hauek txertatzearekin batera, inertzia batzuk sortu dira. Inertzia hauek teknologia hauen erabilerarekin loturik daude; gizarteak “behartu” egiten gaitu inertzia hauek jarraitzera, eta inertzia hauen aurkako indarrak sustatu ezean, inertziok gehiegizko erabileretara eramango gaituzte modu zuzen eta bizkor batean. Gure lagun onena pantaila bat bihurtuko da, eta geure bikotea arratoia izango da, geure eskua honi loturik biziko baita.

 Hau dela eta, ezinbestekoa deritzogu inertzia hauen aurkako kontzientziazioa. Uste dugu IKT-en erabilera oso aberasgarria izatera irits daitekeela, baina beti ere, aurretik aipaturiko inertzia horietatik zeozer hartu eta burua erabiliz teknologia hauen erabilera ulertuaz. Hortaz, oso garrantzitsua iruditu zitzaigun Lehen Hezkuntzan hau lantzea, pertsonak haurtzarotik jabetu behar baitira inertzia hauez, errealitatea ulertzeko txikitatik errealitatearekin kontaktuan egon behar gara.

 Guk, Lehen Hezkuntzako lehen praktikaldian, honako esperientzia proposatu genien ikasleei: aste betez, egunerokotasunean erabiltzen zituzten teknologia berrien inguruko hausnarketa egin ondoren, soilik beharrezkoak diren teknologia berriak erabiltzen saiatzea; modu honetan, konturatuko ziren, egunerokotasunean erabiltzen zituzten teknologia berri edo gailu ugari ez direla uste bezain ezinbestekoak, eta hauek gabe zoriontsu izatea posible dela, menpekotasuna alde batera utzita.

 Egia da bai, geure esperientziaren bidez, ez dela IKT-en erabilera sustatzen, ez dutela teknologia berrien erabilera ezezagunik ikasten. Baina, pentsatzen dugu, erabilera berriak ikasi ahal izateko, lehenik eta behin jada ezagunak ditugunon erabilera egokiak ziurtatu behar direla. 

Esperientzia oso argi genuen arren, praktikaldia hastearekin batera, geure ilusioak zapuztu zirela ikusi genuen. Taldekide gehienok lehenengo ziklora bideratu gintuzten, eta lehenengo zikloan, ulergarria den bezala, ikasleek ez dute oraindik teknologia berri hauekin kontaktu gehiegirik, eta duten kontaktu urria kentzea gelako giroa asaldatzeko arrazoitzat hartu genuen, oraindik gazteegiak izan daitezke eta erabileraren kontuaz jabetzeko. Gainera, esperientzia modu egokian aurrera eraman zezakeen taldekide bakarra, oso gela konfliktiboan egon zen praktiketan, eta esperientzia aurrera eramaten saiatu zen arren, ez zuen emaitza zuzenik lortu, praktikaldia oso motza zen heinean, ikasgelan irakasleak beste arazo batzuei lehentasuna eman zien eta.

 Hala ere, konklusio gisara, esperientzia geletan aurrera eramatea lortu ez dugun arren, esan behar dugu guk geuk asko ikasi dugula proiektua aurrera eramaten saiatzen. Ez dugu lortu umeak kontzientziatzea, kimera gisara geratu da, baina geure buruetan sekulako kontzientziazioa eman delakoan gaude. Oso aberasgarria sortatu zaigu proiektu hau.

Iker Amas, Joxeba Arostegi, Gorka Andres, Omar Armendaritz eta Peru Aiartza.